Η αυτοθυσία των γυναικών στον Πόντο πριν και μετά το Ζάλογγο

Πόντιες αντάρτισσες που κατά την περίοδο
1914-1923, διεξήγαγαν ένοπλο αγώνα
στην περιοχή του Πόντου, κατά των Τούρκων

 Στον ελληνισμό τα φαινόμενα της αυτοθυσίας των γυναικών, έχουν βαθιές  ρίζες στο υποσυνείδητό του και εμφανίζονται ως μια ιδιαίτερη έκφανση ηρωισμού, μοναδική ίσως ανά τον κόσμο, που εκδηλώνεται υπό συνθήκες ιδιαίτερης συναισθηματικής φόρτισης, πατριωτικού χρέους, ιστορικής ευθύνης και ατομικής αξιοπρέπειας.

Στη νεότερη ιστορία μας έγιναν ιδιαίτερα γνωστές και ξεπέρασαν σε φήμη τα τυπικά σύνορα της χώρας, τα γεγονότα στο Ζάλογγο, στη Νάουσα και στη Χίο, όλα κατά την Οθωμανική(τι σύμπτωση..!!) κατοχή.

Με αφορμή την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, οφείλουμε μια μικρή αναφορά και στα άγνωστα για τους πολλούς ή λιγότερο αν θέλετε γνωστά γεγονότα αυτοθυσίας γυναικών στην περιοχή του Πόντου υπό το ίδιο καθεστώς της Οθωμανικής κυριαρχίας.(σ.σ.)

 

Η θυσία των κοριτσιών της Πάφρας,  στο δυτικό Πόντο

Το 1680 ο ντερεμπέης(τοπάρχης) Χασάν Αλήμπεη έστελνε σωρηδόν άντρες στα καταναγκαστικά έργα, ενώ οι κοπέλες που συλλαμβάνονταν προορίζονταν για τα χαρέμια της Ανατολής. Έτσι, κάτοικοι της Πάφρας αποφάσισαν να κρυφτούν στο θρυλικό κάστρο του Asarkale, το οποίο είναι χτισμένο σε λόφο στη δυτική όχθη του ποταμού Άλυ, κοντά στο ελληνικό χωριό Καπού Καγιά.

Περίπου 2.000 άτομα από τα χωριά της Πάφρας βρήκαν καταφύγιο στο κάστρο, το οποίο ο ντερεμπέης πολιόρκησε για 48 μέρες. Όταν πια η πείνα και η δίψα είχαν γίνει αφόρητες, και οι αρρώστιες θέριζαν, οι πολιορκημένοι αποφάσισαν να παραδοθούν. Όμως, πολλές κοπέλες (20 με 30, σύμφωνα με κάποιες πηγές) μπροστά το δίλημμα αυτοκτονία ή στα χέρια του Τούρκου προτίμησαν να γκρεμιστούν από τα απότομα βράχια στις όχθες του Άλυ.

Αυτή η θυσία έδωσε στο κάστρο το όνομα Κιζ Καλεσί, δηλαδή Κάστρο των Κοριτσιών (τουρκικά: Kız Κalesi). Στο ίδιο κάστρο βρήκαν καταφύγιο οι Έλληνες το 1917 και το 1921, κατά τους διωγμούς από τους Τούρκους.

Στην ποντιακή παράδοση τη θυσία των κοριτσιών της Πάφρας θυμίζει ο χορός θανατί λάγγεμαν (στα τουρκικά λέγεται κιζλάρ ατλαμασί, δηλαδή πήδημα των κοριτσιών) και αναπαριστά την κίνηση της κοπέλας που πηδούσε στο κενό, και χορεύεται κυρίως με νταούλι και ζουρνά, και λιγότερο με λύρα.

 

 

Η αυτοθυσία γυναικών στην Κουνάκα του Πόντου

Απρίλης 1916 και μια νέα αυτοθυσία γυναικών έμελλε να λάβει χώρα και δεν ήταν η μοναδική. Μια ομάδα από 26 γυναίκες όπως λέγεται, προτίμησαν να πέσουν στα κρύα νερά του Πρύτανη ποταμού. Το ποτάμι περνούσε κοντά από το χωριό Κουνάκα της Ματσούκας, περιοχή της Τραπεζούντας. Ήταν τότε που Ρώσοι έμπαιναν κυρίαρχοι στην Τραπεζούντα και οι Οθωμανοί ξεσπούσαν όλο το μένος τους στις γύρω περιοχές.

Διασώθηκε και ανασύρθηκε από τα αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών το έγγραφο που είχε αποστείλει η ελληνική Πρεσβεία της Αγίας Πετρούπολης, όπου αναγράφεται η αυτοθυσία.

«Την 15ην Απριλίου οι κάτοικοι των 16 χωρίων της περιοχής Βαζελώνος περιφερείας Τραπεζούντας άπαντες Έλληνες λαβόντες διαταγήν των τουρκικών στρατιωτικών αρχών να φύγωσιν εις το εσωτερικόν της Αργυρουπόλεως και φοβηθέντες μη έμελλον καθ’ οδόν να σφαγώσιν, καθ’ ον τρόπον είδον σφαγέντας τους Αρμενίους, εγκατέλειπαν τας κατοικίας των και εισήλθαν εις τα δάση, ελπίζοντες να σωθώσι εκ ταχείας τινός προελάσεως του ρωσικού στρατού. Εκ τούτων, εις 6.000 ανερχομένων, 650 κατέφυγον εις την μονήν Βαζελώνος, εις ην προϋπήρχον και άλλοι 1.500 εκ Τραπεζούντας πρόσφυγες, 1.200 εισήλθον εις εν μέγα σπήλαιον του χωρίου Κουνάκα και οι λοιποί διεσκορπίσθησαν εις τα ανά δάση σπήλαια και τας διαφόρους κρύπτας. Άπασαι αι οικίαι των χωρίων τούτων ελεηλατήθησαν και αι περιουσίαι διηρπάγησαν υπό του τουρκικού στρατού. Οι εν τω σπηλαίω της Κουνάκας κρυβέντες αναγκασθέντες εκ της πείνης, μετά συνθηκολόγησιν, παρεδόθησαν. ΕΚ ΤΟΥΤΩΝ 26 γυναίκες και νεανίδες ίνα αποφύγωσιν την ατίμωσιν έρριψαν εαυτάς εις τίνα ποταμόν κείμενον παρά το χωρίον Γέφυρα και παρά τας προσπαθείας των άλλων, προς σωτηρίαν των, επνίγησαν».

Την αυτοθυσία των γυναικών εκείνων αναφέρει στο βιβλίο του "Γη του Πόντου" και ο ποντιακής καταγωγής συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς.

 

Πηγές: PONTOS NEWS και Alexandroupoli online

Επιλογή, επιμέλεια, σχόλια-εισαγωγή κειμένου  

από τον Στέργιο Σαββίδη