Λιτόχωρο 1946, "τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι".

Το ηρώο που κοσμεί την πλατεία με τα ονόματα
των υπερασπιστών του Σταθμού Χωροφυλακής

   66 χρόνια από τη μάχη του Λιτοχώρου, μεταξύ των εκπροσώπων του επίσημου ελληνικού κράτους και των "παράνομων" του Κ.Κ.Ε., επέστρεψαν οι μνήμες σε μια λιτή εκδήλωση, την 1η Απριλίου 2012, στο μνημείο των πεσόντων υπερασπιστών του Σταθμού Χωροφυλακής Λιτοχώρου. 

   Ο Σύνδεσμός μας, παραβρέθηκε μαζί με πλήθος άλλων συλλόγων αποστράτων και άλλων συναφών προς την ιδιότητα και την καταγωγή των αγωνιζομένων και των πεσόντων, για να τιμήσει τα πρόσωπα και τη θυσία τους. Ανάμεσά μας απόγονοι και συγγενείς των ηρώων. Μεγάλος απών ο τελευταίος εν ζωή μαχητής, καθηλωμένος από ασθένεια. Ο χαιρετισμός του, αναγνώσθηκε και κύλησε στην ψυχή μας σαν το δάκρυ στο πρόσωπο της ιστορίας.

  Το καθήκον είναι αυτό που μας οδήγησε στον τόπο του δράματος, να αποδώσουμε ελάχιστο φόρο τιμής σ' αυτούς που το δικό τους καθήκον ήταν το βασικό στοιχείο που τους έχρισε υπερασπιστές δικαίων.

   Τα γεγονότα της εποχής όπως περιγράφονται στην Ιστορία της Ελληνικής Χωροφυλακής του Απόστολου Β. Δασκαλάκη (Οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές έχουν ορισθεί για την 31η Μαρτίου 1946):

    ....αφ' ής το Κομμουνιστικόν Κόμμα απεκήρυξε τας εκλογάς και εχαρακτήρισεν αυτάς νόθους

    και αποτέλεσμα τρομοκρατικής βίας, ήρχισε το ίδιον στασιαστικάς και τρομοκρατικάς ενεργείας.

    ....Την 30η Μαρτίου 1946, ακριβώς την παραμονήν της ημέρας των εκλογών, εσημειώθη εις 

   Λιτόχωρον της Μακεδονίας η πρώτη μεγάλη ένοπλος συμμοριακή στασιαστική εκδήλωσις των

   κομμουνιστών κατά του Ελληνικού κράτους.

   Συμφώνως προς, υπό χρονολογίαν 31ην Μαρτίου 1946, τηλεγραφικήν αναφοράν της Ανωτέρας

   Στρατιωτικής Διοικήσεως Κεντρικής Μακεδονίας προς το Υπουργείον Στρατιωτικών, την 23.30΄

   ώραν της 30ης Μαρτίου 1946, συμμορία εξ΄εκατόν περίπου κομμουνιστών (εις τας αναφοράς των

   αστυνομικών αρχών κατά την περίοδον αυτήν οι κομμουνισταί και ελασίται ανευρίσκονται ως

   αναρχικοί), φέρουσα βαρύν οπλισμόν, προσέβαλε τον Σταθμόν Χωροφυλακής Λιτοχώρου

   Κατερίνης, δυνάμεως 23 χωροφυλάκων υπό ανθυπασπιστήν, εις τον οποίον εστρατωνίζετο και το

   αποσταλέν δια τας εκλογάς στρατιωτικόν απόσπασμα εκ 10 ανδρών υπό ανθυπολοχαγόν. Η

   συμμορία ήτο ωπλισμένη δια τινών τυφεκίων, κυρίως δι' αφθόνων αυτομάτων όπλων, ενός βαρέος

   όλμου και δια πολλών χειροβομβίδων. Η Χωροφυλακή, βοηθουμένη και υπό της μικράς 

   στρατιωτικής δυνάμεως, μολονότι δεν ανέμενε την επίθεσιν, ημύνθη κρατερώς. Αλλά μετ' αγώνα

   μιας περίπου ώρας, η Χωροφυλακή και ο Στρατός ηναγκάσθηκαν να ενεργήσουν έξοδον, διότι το

   κτίριον, βαλλόμενον δι' εμπρηστικών χειροβομβίδων εφλέγετο και κατέρρεε. Ο ανθυπολοχαγός,

   μετά  πέντε ανδρών, ωχυρώθη εις πλησίον καλύβην αμυνόμενος μέχρι της χαραυγής, ότε

   τραυματισθείς, υπεχώρησεν εις Κατερίνην, όπου αφού επέδεσε το τραύμα του συνεκρότησε νέον

   απόσπασμα και έσπευσε πάλιν προς Λιτόχωρον. Οι χωροφύλακες συνέχισαν την άμυναν,

   διασκορπισθέντες εις πλησίον οικήματα, εν ω άλλοι, βοηθούμενοι υπό του σκότους της νυκτός,

   διέφυγον προς Κατερίνην δι αναζήτησιν ενισχύσεων. Πράγματι, την πρωίαν κατέφθασαν δυνάμεις

   Χωροφυλακής και Στρατού. Αλλ' οι συμμορίται, ευθύς ως επήλθε το φως της ημέρας,  

   εγκατέλειψαν τον αγώνα και διέφυγον προς τον Όλυμπον. Αρχηγοί των συμμοριτών ήσαν ο

   καπετάν Φωτεινός και ο καπετάν Τζαβέλλας εκ Λιτοχώρου, οι οποίοι, αν και είχον διαπράξει

   πολλά εγκλήματα επί κατοχής, είχον απαλλαγή της κατηγορίας, χάρις εις την συμφωνίαν της 

   Βάρκιζας. Της συμμορίας μετείχον πάντες οι κομμουνισταί της περιφερείας Λιτοχώρου, οι οποίοι

   φοβούμενοι τιμωρίαν, ετράπησαν μετά των λοιπών εις τα όρη. Κατά την μάχην εφονεύθησαν 7

   χωροφύλακες, 2 κατεπλακώθηκαν υπό τα ερείπια των κρημνισθέντων οικημάτων και 3 απήχθησαν

   αιχμάλωτοι. Εφονεύθησαν, επίσης εις λοχίας, εις στρατιώτης και μια γυνή και ετραυματίσθησαν εις ανθυπολοχαγός, εις στρατιώτης και εις χωροφύλαξ. Αι εκλογαί εματαιώθησαν.

   (σ.σ.....κατά άλλους αναφέρεται ως αρχηγός των κομμουνιστών, ο Αλέξανδρος Ρόσιος με το ψευδώνυμο Υψηλάντης) 

Πρωτοσέλιδο της εποχής με αναφορά στο γεγονός

    Η επίθεση αυτή καταγράφεται σαν η πρώτη πολεμική ενέργεια και σηματοδοτούσε την "επίσημη" έναρξη του Ελληνικού Εμφυλίου. Ο εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε και διήρκεσε από τον Μάρτιο του 1946 έως τον Αύγουστο του 1949 με την ήττα των κομμουνιστών. Ο Ελληνικός Εμφύλιος θεωρείται διεθνώς ως η πρώτη πράξη του ψυχρού πολέμου στη μεταπολεμική ιστορία και ήταν η πολεμική σύγκρουση με τις μεγαλύτερες απώλειες που γνώρισε η χώρα μας από το 1830 έως σήμερα.  Αποτελεί μελανή στιγμή στην ιστορία της πολύπαθης Ελλάδας μας. 

    Ίσως κατηγορηθήκαμε ή θα κατηγορηθούμε για την εκδήλωση, από πολλούς. Όμως η ψυχή δεν υποτάσσεται εύκολα. Ο ρυθμός με τον οποίο χτυπούσε η καρδιά μας σ' όλη τη διάρκεια του μνημοσύνου, μας έδειξε πως έχουμε το δίκιο με το μέρος μας. Τιμήσαμε τους δικούς μας ανθρώπους, γιατί μάθαμε στην υπηρεσιακή μας διαδρομή πως αυτό το "σινάφι" είναι που μπορεί να σε καταλάβει και να σε στηρίξει στα δύσκολα. Είναι όντως βαριά η κληρονομιά.

   Πίσω στη αυγή της νεότερης Ελλάδας, μας γράφει ο Μακρυγιάννης :

" ...μαζώνονται όλοι, κάνουν μίαν συνέλευση και διορίζουν χίλιους Αθηναίους, όλα τα νοικοκυρόπουλα κι αρχηγόν αυτηνών διορίζουν εμένα, να προσέχωμεν δια την ευταξίαν της πόλεως κι αν κάμει χρεία και δια τον οχτρό να κινηθούμεν".

   Αυτό είναι το πνεύμα που μεταλαμπαδεύτηκε και κληροδοτήθηκε. Κι έτσι σε κάθε γενιά το τίμημα είναι βαρύ. Και οι υπερασπιστές του Λιτοχώρου έκαναν αυτό που ήταν "χρεία". Κι εμείς ταπεινά φροντίσαμε να μην ξεχαστούν.

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου μας, Αντιστράτηγος ε.α.Αντωνίου Παύλος (1ος από αριστερά) κατά τη διάρκεια της επιμνημόσυνης δέησης

   Στην πρώτη μου συμμετοχή ως μέλος του Συνδέσμου, βίωνα την εκδήλωση στιγμή προς στιγμή και αβίαστα μεταλλάσσονταν ένα ένα τα μέρη της και τα αντιμετώπιζα με μια δική μου προσέγγιση, ίσως σε μια σιωπηλή ταύτιση με πολλούς ακόμα. Οι σύντομοι χαιρετισμοί έγιναν το καλωσόρισμα στο τραπέζι των ψυχών. Οι αναφορές στο ιστορικό γεγονός ακούστηκαν σαν ημερήσια διαταγή για θυσία. Παρακολουθούσα τις καταθέσεις στεφάνων ως μια δυνατή και εγκάρδια χειραψία με τους νεκρούς. Κι έπειτα το προσκλητήριο νεκρών, ένας θλιβερός απολογισμός και ονόματα που χαράζονταν στον ατελείωτο κατάλογο των ηρώων. Ο Εθνικός Ύμνος ξεχύθηκε από τα στόματα όλων σαν παιάνας και μαζί ψαλμός ευχαριστήριος και λόγια ευγνωμοσύνης για την βαριά κληρονομιά. Το ραντεβού για την επόμενη επέτειο, ήταν απλά η μετάληψη της θυσίας για το καθήκον, στο κλείσιμο της αυλαίας.

   Αποχωρίσαμε μέσα από μια ιδιαίτερα φορτισμένη συγκινησιακά ατμόσφαιρα, αναλογιζόμενοι το μέγεθος της θυσίας τους.  "Τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι" ήταν το κίνητρο. Η πίστη στον όρκο που έδωσαν για την προάσπιση των δικαίων, φαντάζει κάτι άφταστο σήμερα και σπάνια η στάση όσων είχαν ταυτίσει τα θέλω της πατρίδας με το κοινό και όχι το ατομικό συμφέρον βρίσκει μιμητές.

   Αίσθηση προκάλεσαν δια της απουσίας τους από την εκδήλωση, όπως πάντα, η πολιτεία με τις ηγεσίες των σωμάτων Αστυνομίας και Στρατού,  οχυρωμένες πίσω από μια παιδαριώδη δικαιολογία και θέση απόρριψης παρόμοιων εκδηλώσεων, που δήθεν αναμοχλεύουν το παρελθόν και αναβιώνουν παραταξιακές συγκρούσεις. Παραγνωρίζουν ηθελημένα το γεγονός πως κύριος λόγος της θυσίας ήταν η διαφύλαξη της τάξης που η πολιτεία της εποχής με τις αντίστοιχες ηγεσίες των Σωμάτων, έθεσε ως αποστολή και δεν επιδέχετο κριτικής ή άλλης επιλογής. Αναρωτιέμαι πως θα απαιτηθεί κάτι ανάλογο σήμερα, όταν εκ προοιμίου απαξιώνονται συμπεριφορές αφοσίωσης και προσήλωσης στο καθήκον, με κριτήριο το ακραίο κομματικό συμφέρον της εκάστοτε κυβέρνησης και την ακεραιότητα του προσωπείου της.

   Ας προσπαθήσουν επιτέλους να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ της απόδοσης τιμών σε όσους έπεσαν υπηρετούντες το κράτος και σε όσους επέλεξαν να κινηθούν εξωθεσμικά υπό την καθοδήγηση παράνομων διεκδικητών της εξουσίας. Δεν θα αποκτήσει περισσότερη αίγλη η εκδήλωση με την παρουσία τους, θα περισώσει ίσως την ήδη αιμοροούσα υπόληψη της Αρχής που εκπροσωπούν. Δεν θα επεκταθώ περισσότερο σε κριτική περί αυτού γιατί το θεωρώ ύβρι προς τους αγωνιστές και τους νεκρούς που τιμήσαμε.    

   Οι ήρωες πεθαίνουν όταν κανείς δεν τους θυμάται πια. Όμως οι 12 νεκροί της μάχης του Λιτοχώρου το Μάρτιο του 1946, αλλά και οι υπόλοιποι αγωνιζόμενοι, θα μείνουν ΑΘΑΝΑΤΟΙ, γιατί έτσι πρέπει, επειδή η λήθη δεν έχει θέση ανάμεσά μας.

Στέργιος Σαββίδης

  (μέλος του Δ.Σ.)